Prawie wszystko co należy wiedziec o tatuażu zanim się go wykona a potem usunie

Wstęp - krótki zarys historii tatuażu i jego uwarunkowań kulturowych.

Tatuaż ozdobny ma niezwykle bogatą i długą historię, której początki sięgają ery brązu (8 000 lat p.n.e.) a nawet ery kamienia łupanego (12 000 lat p.n.e.). Prymitywne tatuaże zostały odnalezione przez archeologów na skórze mumii egipskich, których wiek datowano na 4 000 lat p.n.e. Liczne dowody wskazują na to, że tatuowanie skóry było praktykowane w różnych kulturach w prawie wszystkich zakątkach świata. Prymitywne narzędzia do tatuażu oraz służące do tego celu barwniki odnaleziono w starych wykopaliskach na terenie Japonii, Chin, Nowej Zelandii, Afryki, Ameryki Północnej i Europy. Samo angielskie słowo tattoo (tatuaż) pochodzi od terminu tatau, który w rdzennym języku Thaiti oznacza zadawanie ran. Początki tatuażu są ściśle związane z mistycyzmem, prymitywnymi wierzeniami i obrządkami rytualnymi. Odniesienia do tatuowania można także znaleźć zarówno w Biblii jak i w Koranie. Praktykowanie tatuażu na przestrzeni wieków przez różne społeczności sugeruje, że zaspokaja on różnorakie potrzeby osobiste oraz społeczne i kulturowe, których znaczenie przetrwało do czasów współczesnych. Systematyczne badania psychologiczne osób posiadających tatuaż są nieliczne i napotykają na trudności związane z tym, że stosunkowo często tatuaż związany jest z przynależnością do zamkniętych subkutlur. Pojawiającym się najczęściej motywem posiadania tatuażu jest chęć symbolicznego wyrażenia własnej tożsamości lub zaakcentowania niektórych jej cech. Tatuaż może symbolizować indywidualizm, przynależność do wspólnoty, seksualność, dominację, przyjaźń, miłość, nienawiść i złość. Współcześnie coraz częściej zaczyna dominować czysto dekoracyjna forma tatuażu bez żadnego konkretnego znaczenia czy tym bardziej tajemnej symboliki. Badania Candela Laser Corporation z 1991 roku sugerują, że ok. 9-11% dorosłych mężczyzn w USA posiada tatuaż. Biorąc pod uwagę, że według obecnych ocen około 3% ludności Stanów Zjednoczonych jest wytatuowana, posiadanie tatuażu wśród kobiet jest dużo rzadsze niż wśród mężczyzn (przyjmuje się, że rocznie tatuuje się 50-100 ts. kobiet). Średni wiek w, którym dochodzi do zrobienia profesjonalnego tatuażu w USA to 18-19 rok życia. W przypadku amatorskich tatuaży bariera wiekowa jest jeszcze niższa i waha się wokół granicy 14 roku życia. W Polsce brak jest danych zbiorczych dotyczących zjawiska tatuażu, należy jednak przypuszczać, że częstość jego występowania jest 2-3-krotnie niższa (na poziomie 1-1.5%) a wiek , w którym dochodzi do jego zrobienia wyższy (ok. 20-23 roku życia) niż ma to miejsce w USA. Najistotniejszym jednak wynikiem cytowanych badań jest fakt, że przeszło 50% osób, które mają tatuaż żałuje jego wykonania i chciałoby go usunąć jeżeli byłoby to tylko możliwe! Na tak wysoki odsetek składają się co najmniej dwie ważne przyczyny. Po pierwsze osoby w młodym wieku decydując się na wykonanie tatuażu są na ogół nie dojrzałe i chwiejne emocjonalnie co sprawia, że ich decyzja nie jest w pełni przemyślana, a często jest wręcz wynikiem impulsu. Po drugie mimo rosnącej popularności tatuażu jego posiadanie nie jest generalnie akceptowane przez opinię publiczną i w wielu konserwatywnie nastawionych środowiskach stanowi barierę w uzyskaniu dobrej pracy lub awansu środowiskowego. Ponadto nierzadko wytatuowane osoby są (słusznie lub nie) postrzegane jako jednostki antyspołeczne, wrogo nastawione, niedojrzałe, niezdolne do akceptowania autorytetów i nieodpowiedzialne. Wszystko to powoduje, że początkowy zachwyt z nowej ozdoby z biegiem czasu pod wpływem presji otoczenia oraz własnego odmiennego spojrzenia na świat może się przerodzić we frustrację i chęć usunięcia "stygmatu". Pragnę podkreślić, że osobiście nie jestem wrogiem tatuażu, nigdy nie oceniam ludzi na podstawie jego posiadania, jednak z własnego zawodowego doświadczenia wiem jak duży i trudny problem może on stanowić. Biorąc pod uwagę, że prawdopodobieństwo niezadowolenia z wykonania tatuażu jest większe niż 50%, co przypomina nieco zabawę w orła i reszkę oraz, że jest ono z drugiej strony trzykrotnie wyższe niż prawdopodobieństwo niepomyślnego rozstrzygnięcia w grze w rosyjską ruletkę (przy sześciostrzałowym rewolwerze szansa na kulę wynosi 1/6) namawiam jedynie do kilku podstawowych rzeczy:

po pierwsze zastanów się naprawdę dobrze zanim wykonasz tatuaż (w ostateczności rzuć monetą - orzeł czy reszka?), nie rób tego od razu pod wpływem impulsu, "ponoś" się z tą myślą co najmniej kilka miesięcy. Nie wszystkie pragnienia wytrzymują próbę czasu. Musisz również pamiętać, że moda przemija a skórę ma się jedną na całe życie (i to nie tylko na twarzy ale i w innych miejscach też).
po drugie nigdy nie rób sobie pierwszego tatuażu w eksponowanym miejscu. W razie późniejszego niezadowolenia, jeżeli nie będzie go można usunąć przynajmniej nie będzie on dla wszystkich widoczny.
po trzecie nigdy nie zaczynaj od zrobienia sobie dużego tatuażu. W razie niezadowolenia mały łatwiej jest usunąć lub ukryć. W razie zadowolenia zawsze zdążysz zrobić sobie większy
po czwarte nie rób sobie tatuażu z imieniem tej jednej, jedynej osoby. Miłości przemijają a nieaktualny tatuaż zostaje (poza tym ta druga jedna, jedyna osoba zawsze chce wiedzieć kto to był i co tu robił).
po piąte zastanów się dobrze nad wyborem wzoru do wytatuowania. Wzorek, który był modny jeszcze parę lat temu może się okazać za chwilę kompletnym obciachem
po szóste unikaj wzorów zawierających żółty kolor bądź jego odcienie. Tatuaże zawierające żółte barwniki są w praktyce nie możliwe do usunięcia za pomocą laseroterapi, która jest w chwili obecnej najlepsza metodą usuwania tatuaży. Bardzo trudne jest też usunięcie za pomocą lasera tatuaży zawierających czerwone i różowe barwniki
po siódme zastanów się dobrze zanim usuniesz tatuaż - możesz się rozczarować wynikiem (szczegóły patrz niżej). Pamiętaj łatwo jest wpaść z deszczu pod rynnę.

Ryzyko związane z wykonaniem tatuażu. . .

INFEKCJE - wykonanie tatuażu wiąże się z wielokrotnym przerwaniem ciągłości skóry i kontaktem igieł lub innych części aparatu, za pomocą których wprowadza się barwnik, z krwią tatuowanej osoby. W związku z tym zarówno placówki, w których wykonuje się tatuaż jak i narzędzia, które temu służą powinny spełniać takie same wymogi czystościowe jakie są stawiane ośrodkom i narzędziom chirurgicznym! Trzeba też sobie zdawać sprawę, że nawet jeśli igły do tatuażu zostały wysterylizowane, w pewnych przypadkach nie da się wyeliminować całkowicie ryzyka infekcji z powodu niemożności wysterylizowania pozostałych części aparatury. Należy pamiętać, że poza stosunkowo łatwymi do wyeliminowania infekcjami bakteryjnymi podczas wykonywania tatuażu można się również nabawić dużo groźniejszych infekcji wirusowych. Największe zagrożenie stanowią wirusy zakażenia wątroby typu A, B i C. Z tego powodu wskazane jest przed zrobieniem sobie tatuażu zaszczepienie się przeciwko żółtaczce typu A i B. Niestety ryzyka zakażenia wirusem HCV nie da się wyeliminować bowiem nie istnieje szczepionka przeciwko niemu. Ryzyko zakażenia jest na tyle istotne, że Amerykańskie Stowarzyszenie Banków Krwi wymaga od dawców krwi rocznego okresu kwarantanny pomiędzy wykonaniem tatuażu a oddaniem krwi.
REAKCJE ALERGICZNE - mimo, że odczyny uczuleniowe na barwniki stosowane do tatuażu należą do rzadkości jeżeli już do nich dojdzie to stanowią z reguły poważny problem z powodu trudności związanych z całkowitym usunięciem barwnika. W sporadycznych przypadkach tatuaż może być przyczyną alergii trwającej przez wiele lat.
BLIZNOWCE - u osób podatnych na przerastanie blizn i powstawanie bliznowców, nawet tak niewielki bodziec jak przekłucie skóry igłą do tatuażu może spowodować powstanie bliznowca znacznie przekraczającego swymi rozmiarami miejsce pierwotnego urazu.
ZIARNINIAKI - ziarniniaki są guzkami w tkance podskórnej powstałymi z nagromadzenia się komórek układu odpornościowego wokół drobinek barwnika jako wyrazu reakcji organizmu na ciało obce. Powstawanie ziarniniaków wskutek tatuażu należy jednak do rzadkości. Niekiedy po wykonaniu tatuażu stwierdza się też obecność barwnika w okolicznych węzłach chłonnych, co może w bardzo rzadkich przypadkach prowadzić do pomyłek diagnostycznych (np. w diagnostyce czerniaka).
INTERAKCJA Z REZONANSEM MAGNETYCZNYM (NMR) - opisywane są przypadki obrzęku i zaczerwienienia, a nawet lekkich oparzeń na wytatuowanych obszarach skóry u pacjentów poddanych badaniu za pomocą rezonansu magnetycznego. Reakcje takie należą do rzadkości i nie mają trwałych konsekwencji.
NIEZADOWOLENIE Z TATUAŻU, TRUDNOŚCI Z USUNIĘCIEM - poza wymienionymi we wstępie przyczynami natury psychologicznej i społecznej powodującymi, że ponad 50% posiadaczy tatuaży szuka możliwości ich usunięcia należy wymienić również inne. Należą do nich:
- zmiany w wyglądzie tatuażu związane z nim samym. W zależności od użytych barwników, zastosowanej techniki tatuowania i biegłości osoby, która wykonała tatuaż może się zdarzyć, że z czasem wskutek migracji barwnika tatuaż może ulec wyblaknięciu lub rozmyciu (wzór traci żywość barw lub staje się nieostry).
- zmiany w wyglądzie tatuażu związane ze zmianami wyglądu ciała i procesem starzenia. Planując wykonanie tatuażu należy zdawać sobie sprawę, że wygląd tatuażu może ulec dużej zmianie wskutek starzenia się skóry. To co wyglądało dobrze na młodej napiętej skórze może być dużo mniej estetyczne na pomarszczonej luźno zwisającej fałdzie. Również zmiany wagi ciała mogą powodować pewne rozciągnięcie lub skurczenie tatuażu i zniekształcenie jego proporcji.
- zmiany wyglądu tatuażu pod wpływem operacji. Zarówno sama blizna przebiegająca przez tatuaż jak i naciągnięcie skóry związane z jej zszyciem i gojeniem może w znacznym stopniu zniekształcić wzór tatuażu. Trudno oczywiście przewidzieć czy dana osoba będzie kiedyś w życiu operowana czy nie, jednak lepiej unikać wykonywania tatuażu w okolicach stanowiących dostęp do najczęściej wykonywanych operacji (prawa część podbrzusza - wyrostek, okolica nadłonowa - cięcie cesarskie i operacje ginekologiczne, prawa okolica podżebrowa - operacje pęcherzyka żółciowego i wątroby, okolice zgięć pachwinowych - przepukliny pachwinowe). Osoby planujące operacje kosmetyczne powinny sobie zdawać sprawę, że ich wykonanie może wpłynąć w znaczący sposób na wygląd lub lokalizację tatuażu. Na przykład po plastyce brzucha tatuaż zlokalizowany uprzednio w okolicach pępka może zostać w całości lub co gorsze w części usunięty lub zmienić położenie na dużo niższe itp.

Z całą mocą należy podkreślić, że pomimo postępów w rozwoju medycyny usunięcie tatuażu bez pozostawienia permanentnej blizny na skórze jest w wielu przypadkach niemożliwe. Metody usuwania tatuaży zostaną szczegółowo omówione w dalszej części tekstu.

Makjaż permanentny.

Ryzyko związane z wykonaniem makijażu permanentnego jest takie samo jak to związane ze zrobieniem normalnego tatuażu (patrz wyżej). Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że dużo częściej niż ma to miejsce w przypadku tatuażu dekoracyjnego, dochodzi do niezadowolenia w związku z niesymetrycznym wzorem (np. krzywy, nierówny obrys ust) lub złym położeniem tatuażu (np. za wysoki zarys brwi). Związane jest to najprawdopodobniej z tym, że makijaż permanentny często wykonują osoby bez odpowiedniego przeszkolenia i minimalnych nawet zdolności plastycznych oraz wyczucia symetrii. Drugim istotnym czynnikiem jaki powinny wziąć pod uwagę osoby posiadające permanentny makijaż lub planujące jego wykonanie jest potencjalna interakcja z operacjami plastycznymi twarzy. Z uwagi na to, że makijaż permanentny wykonuje się w okolicach, których wygląd i położenie może ulec zmianie po operacjach estetycznych w obrębie twarzy, warto przedyskutować z chirurgiem plastykiem przed planowanym zabiegiem potencjalne jego konsekwencje również w odniesieniu do permanentnego makijażu (dotyczy to zwłaszcza plastyki powiek dolnych).

Tatuaż czasowy - Henna / Mehndi.

Henna jest barwnikiem pochodzenia roślinnego stosowanym od dawna w kosmetyce do barwienia włosów. W niektórych krajach (np. turcji, Grecji, Tunezji) wykorzystywana jest ona również do robienia ozdobnych tatuaży (zwanych mhendi) znikających po kilku dniach od momentu naniesienia barwnika na skórę. Z uwagi na to, że sama henna daje brązowe, brązowo-pomarańczowe lub brązowo-czerwone zabarwienie, bardzo często dla uzyskania innych kolorów np. czarnego lub niebieskiego dodawane są do niej różne substancje chemiczne. Tak zwana czarna henna zawiera na przykład fenyloenediaminę (PPD) - syntetyczny barwnik powodujący u znacznej części osób reakcje uczuleniowe. Nawet henna o ciemniejszych odcieniach brązu może niekiedy zawierać różne substancje chemiczne dodane dla uzyskania ciemniejszego koloru lub zwiększenia trwałości tatuażu. Z powodu możliwych reakcji uczuleniowych oraz innych potencjalnych powikłań w krajach Unii Europejskiej i USA stosowanie henny do tatuażu jest niedozwolone.

Tatuaż pourazowy.

Tatuaż pourazowy powstaje w wyniku przypadkowego przedostania się do skóry lub pod nią drobinek substancji mineralnych (kurzu, drobinek żwiru lub piasku) lub organicznych (asfalt, mikroskopijne części roślin) w momencie urazu. W odróżnieniu od profesjonalnego tatuażu drobinki barwnika wnikają na ogół bardzo głęboko pod skórę, co powoduje, że tatuaż pourazowy jest znacznie trudniejszy do usunięcia niż tatuaż ozdobny. Największe znaczenie dla uniknięcia tatuażu pourazowego ma postępowanie z raną tuż po urazie, bowiem po upływie 12-24 godzin cząsteczki ciał obcych, które przedostały się pod skórę ulegają związaniu z tkankami organizmu. Do usuwania z ran tego typu zanieczyszczeń stosuje się odpowiednie twarde szczoteczki lub nawet specjalistyczny sprzęt do dermabrazji. Największe trudności sprawiają z reguły rany wywołane wybuchem petard lub sztucznych ogni z uwagi na bardzo mały rozmiar cząsteczek zanieczyszczeń oraz ogromna siłę z jaką wbijają się one głęboko pod skórę.

Tatuaż medyczny.

Tatuaż medyczny jest rodzajem profesjonalnego tatuażu wykorzystywanego do kamuflażu lub imitacji niektórych struktur w procesie leczenia chirurgicznego lub rekonstrukcji. Na przykład w pewnych przypadkach leczenia dużych naczyniaków, widocznych jako czerwone plamy (powierzchowne naczyniaki typu plam wina - naczyniak tego typu miał na głowie były prezydent Rosji Gorbaczow) zamiast ich usuwania związanego z powstaniem rozległych blizn, dąży się do zakamuflowania naczyniaka za pomocą barwnika zbliżonego swym odcieniem do koloru skóry. W podobny sposób postępuje się niekiedy z bliznami i odbarwieniem skóry w przebiegu bielactwa. Kolejnym medycznym zastosowaniem tatuażu jest rekonstrukcja otoczek piersi po mastektomii polegająca na wytatuowaniu odpowiednich obszarów skóry za pomocą barwnika o odpowiednio dobranym odcieniu.

Metody usuwania tatuaży.

W chwili obecnej nie istnieje jedna, uniwersalna metoda usuwania tatuaży. W zależności od wielkości tatuażu jego lokalizacji, sposobu wykonania oraz użytych barwników zastosowanie znajdują następujące sposoby leczenia:

LASEROTERAPIA - laseroterapia wykorzystuje zjawisko selektywnej fototermolizy polegające na niszczeniu drobinek barwnika pod wpływem zaabsorbowanej przez nie energii pochodzącej z emitowanej przez laser wiązki o odpowiednio dobranej długości fali. Niezwykle istotne znaczenie ma wybiórcze zniszczenie barwnika tatuażu bez uszkodzenia termicznego otaczających go tkanek poprzez dobranie takiej długości fali, która będzie w największym stopniu absorbowana przez cząsteczki barwnika o określonym kolorze. Na przykład stosowane do tatuaży pigmenty o barwie niebieskiej i zielonej najlepiej absorbują fale o długości 625-755 nm, pigmenty czerwone fale o długości 575 nm, czarne pigmenty absorbują fale o bardzo szerokim spektrum długości natomiast pigmenty żółte tylko w niewielkim stopniu pochłaniają fale o długości generowanej przez współczesne systemy laserowe. Najczęściej wykorzystywane typy laserów do usuwania tatuaży w chwili obecnej to:
- szybkozmienne lasery rubinowe (Q-switched Ruby lasers): są najprzydatniejszymi i najczęściej stosowanymi laserami do usuwania zarówno tatuaży profesjonalnych jak i amatorskich oraz pourazowych. Najlepsze efekty kliniczne osiąga się dzięki nim wobec barwników niebiesko-czarnych i zielonych
- szybkozmienne lasery neodymowo-Yagowe (Q-switched ND:YAG lasers): ze względu na długość emitowanej fali najlepsze efekty dają w przypadku tatuaży wykonanych przy użyciu czarnych barwników. Są praktycznie nieskuteczne wobec barwników zielonych i czerwonych
- szybkozmienne lasery aleksandrytowe (Q-switched Alexandrite Lasers): wykorzystuje się głównie do usuwania tatuaży wykonanych z użyciem barwników niebiesko-czarnych i zielonych
- lasery barwnikowe (Pigment Dye Lasers): stosowane są do usuwania tatuaży wykonanych z użyciem czerwonych i pomarańczowych barwników
- lasery erbowo-Yagowe (ER:YAG Lasers): są użyteczne w usuwaniu tatuaży zawierających pigmenty oparte o tlenki żelaza lub tytanu
- lasery argonowe i dwutlenkowęglowe: ze względu na termiczne uszkodzenia tkanek jakie towarzyszą ich użyciu do usuwania tatuaży nie są współcześnie używane w tym celu.

Generalnie niezależnie od typu użytego lasera do usunięcia tatuażu zazwyczaj konieczne jest kilka sesji w kilkutygodniowych odstępach czasu. Trzeba się również liczyć z tym, że w zależności od rodzaju użytych do wykonania tatuażu barwników oraz głębokości na jaką zostały wprowadzone (im głębiej tym trudniej je usunąć) w części przypadków zamiast całkowitego usunięcia tatuażu osiąga się jedynie zmniejszenie intensywności jego kolorów lub co gorzej rozmycie konturów.
Mimo, że zdolność szybkozmiennych laserów do precyzyjnego niszczenia drobinek barwnika bez termicznego uszkodzenia okolicznych tkanek zrewolucjonizowało usuwanie tatuaży, leczenie takie nie jest wolne od możliwości wystąpienia powikłań. Do najczęstszych należą: przejściowe lub rzadziej trwałe odbarwienia lub przebarwienia skóry w miejscu po tatuażu, zmiany jej tekstury lub nawet bliznowacenie. Ryzyko powikłań jest większe u osób o ciemniejszej karnacji ze względu na konkurencyjne w stosunku do większości barwników tatuażu pochłanianie wiązki laserowej przez naturalny pigment skóry - melaninę. W przypadku tatuaży wykonanych z użyciem barwników o rdzawych lub bardzo jasnych odcieniach (różowy, jasnobrązowy) istnieje również ryzyko ich nieodwracalnego ściemnienia pod wpływem działania lasera. Ponadto u bardzo niewielkiej liczby pacjentów po próbach usunięcia tatuaży za pomocą lasera mogą wystąpić odczyny uczuleniowe wywołane substancjami uwalnianymi podczas rozpadu cząsteczek barwnika.
Niezależnie od przedstawionych powyżej wad laseroterapii jest ona obecnie powszechnie uważana za najlepszy sposób usuwania tatuaży. Dotyczy to zwłaszcza tatuaży profesjonalnych, które w przeciwieństwie do tatuaży amatorskich i pourazowych charakteryzują się równomiernym stosunkowo płytkim rozmieszczeniem barwnika w skórze.

DERMABRAZJA MECHANICZNA - dermabrazja mechaniczna polega na usunięciu powierzchownych warstw skóry wraz z barwnikiem za pomocą urządzenia z wirującymi szczoteczkami lub diamentową głowicą ścierną. Pozostawiona rana przypomina głębokie otarcie i goi się w ciągu kilkunastu dni poprzez napełźnięcie naskórka z leżących głębiej przydatków skóry (gruczołów potowych, łojowych i włosowych) oraz otaczającej zdrowej skóry. Ze względu na wysoki odsetek przypadków, w których dochodzi do niecałkowitego usunięcia tatuażu lub bliznowacenia obecnie dermabrazja stosowana jest prawie wyłącznie do oczyszczania ran w zapobieganiu tatuażom pourazowym.
USUNIĘCIE CHIRURGICZNE - wycięcie tatuażu najlepsze efekty daje w przypadkach niewielkich tatuaży, których lokalizacja pozwala na pozostawienie niedużej i dobrze ukrytej blizny. Usuwanie dużych tatuaży niezależnie od przyjętej metody (wycinanie etapowe, wycinanie z pokryciem ubytku za pomocą płata lub przeszczepu, wycięcie po zastosowaniu rozciągnięcia skóry za pomocą ekspandera) prowadzi zawsze do powstania rozległych blizn, które w większości przypadków mają nieestetyczny wygląd. W zasadzie w chwili obecnej leczenie chirurgiczne tatuaży stosuje się wyłącznie w przypadkach, w których zawiodła laseroterapia, a pacjent lub pacjentka woli rozległą i widoczna bliznę niż tatuaż. Dość często chirurgicznemu wycięciu poddawane są tatuaże pourazowe i tatuaże amatorskie ze względu na to, że z reguły barwnik jest w nich zlokalizowany zbyt głęboko by mógł być usunięty za pomocą lasera. W rzadkich przypadkach w zależności od lokalizacji tatuażu możliwe jest również jego całkowite usunięcie w trakcie operacji o charakterze estetycznym (np. plastyki piersi czy plastyki brzucha)
KAMUFLAŻ - polega na pokryciu starego tatuażu nowym, wykonanym z użyciem barwników o odcieniu zbliżonym do koloru skóry pacjenta. Metoda ta jest stosowana rzadko ze względu na to, że wytatuowana w taki sposób skóra traci naturalną przejrzystość i w związku z tym nie wygląda całkowicie naturalnie.
SALABRAZJA - stosowanie chlorku sodu (soli kuchennej NaCl) do usuwania tatuaży ma historię sięgającą czasów starożytnych. Pierwszym, który używał soli w tym celu był grecki lekarz Aetius praktykujący około 543 roku p.n.e. Mimo długiej historii wykorzystanie salabrazji w leczeniu tatuaży wiąże się z wysokim ryzykiem niecałkowitego ich usunięcia oraz bliznowacenia. Według raportu Koerbera u 79% pacjentów poddanych salabrazji doszło do zbliznowacenia skóry a u 59% do odbarwień w miejscu tatuażu. Obecnie salabrazja nie znajduje zastosowania w praktyce medycznej. Jest ona jednak nadal często stosowanym nieprofesjonalnym, "domowym" sposobem usuwania tatuaży.
KRIOTERAPIA - w literaturze fachowej opisywane są próby usuwania tatuaży za pomocą krioterapii (wymrażania ciekłym azotem). Leczenie takie wymaga wielu sesji a jego efekty nie są generalnie rzecz biorąc satysfakcjonujące, stąd też nie znalazło ona szerszego zastosowania.
SKARYFIKACJA - polega na usuwaniu tatuaży za pomocą roztworów słabych kwasów. Proces ten pozostawia z reguły widoczne blizny w miejscu działania kwasu. Obecnie metoda ta jest wykorzystywana jedynie jako nieprofesjonalny, "domowy" sposób leczenia.
METODY WYKORZYSTUJĄCE PROMIENNIKI PODCZERWIENI (INFRARED COAGULATOR) LUB INTENSYWNE ŹRÓDŁA PULSUJĄCEGO ŚWIATŁA (INTENSE PULSED LIGHT SOURCES) - ze względu na małą wybiórczość emitowanej fali w stosunku do barwnika tatuażu oraz duży efekt termiczny w otaczających tkankach wywołujący często ich oparzenie i powstanie blizn, urządzenia te nie spełniły pokładanych w nich nadziei.

Ciekawostki.

Pierwszą elektryczną maszynę do tatuażu opatentował w 1891 roku Samuel O'Reilly.
Jedną z funkcji tatuażu na twarzy wśród pierwotnych plemion był kamuflaż podczas polowania. Wzór na twarzy zlewał się z otaczającą roślinnością ułatwiając bliskie podejście do zwierzyny. Tatuaże na innych częściach ciała symbolizowały myśliwskie trofea lub modlitwy do bogów o przyjęcie ofiary z upolowanej zdobyczy. Co ciekawe w tatuażach odzwierciedlenie znajdował również kanibalizm. Bardzo interesujące tatuaże nawiązujące do swoich trofeów mieli członkowie plemienia łowców głów.
Tatuaż służył w przeszłości również jako forma szczepień lub leczenia. Mieszkańcy Samoa używali specjalnej formy tatuażu jako lekarstwa przeciwko reumatyzmowi. W Afryce i Ameryce Południowej tatuaż stosowano w leczeniu migreny i chorób oczu. Plemię Nubijczyków wykorzystywało natomiast tatuaż ozdobny do podniesienia odporności organizmu (zadawanie małych ran w trakcie tatuażu niesterylnymi narzędziami pobudzało w pewnym stopniu układ immunologiczny).
Ciekawym rodzajem tatuażu wywodzącym się z Japonii jest tatuaż z użyciem pudru ryżowego. Wytatuowany wzór jest w normalnych warunkach niewidoczny, ujawnia się dopiero po rozszerzeniu naczyń krwionośnych w skórze na przykład pod wpływem ciepła lub emocji. W przeszłości tatuaże takie zdobiły policzki gejsz ujawniając się dopiero na tle rumieńców.
Inną osobliwością również rodem z Japonii jest tatuaż grupowy - tworzenie kompozycji, których tylko część jest wytatuowana na ciele jednego człowieka. Całość wzoru można podziwiać dopiero wówczas gdy ustawi się razem cała grupa.