Raport na temat skuteczności i bezpieczeństwa depilacji laserowej

Poniższy tekst ma zaznajomić Państwa z najważniejszymi zagadnieniami dotyczącymi depilacji laserowej, w celu wyrobienia sobie własnej, wyważonej opinii. Zaznaczam, że nie jestem przeciwnikiem tej metody, ani też nie czerpię żadnych korzyści finansowych z wykonywania zabiegów depilacji za pomocą konkurencyjnych sposobów.

Osobom zainteresowanym pełniejszą informacją na temat depilacji laserowej oraz innych sposobów usuwania niechcianego owłosienia polecam stronę www.hairfacts.com skąd pochodzi część zamieszczonych tu informacji. .

Czym są lasery?

Termin laser jest akronimem utworzonym od określenia Light Amplification by the Stimulated Emision of Radiation tj. wzmacnianie światła przez wymuszoną emisję promieniowania. Lasery wytwarzają wysokoenergetyczną, silnie skoncentrowaną wiązkę światła o ściśle określonej barwie (długości fali) i kierunku rozchodzenia. Za pomocą odpowiednich systemów lasera można kontrolować zarówno intensywność światła (a więc energię jaką ze sobą niesie) jak też czas jego trwania. Wykorzystanie laserów do depilacji jest nowym zastosowaniem technologii od dawna używanej przez chirurgów do innych celów (np. lasery do cięcia tkanek).

Na czym polega depilacja laserowa?

Depilacja laserowa wykorzystuje efekt cieplny jaki tworzy się wówczas gdy wiązka światła o określonej długości pochłaniana jest przez odpowiedni barwnik (chromofor). Efekt ten można porównać do nagrzewania się czarnych przedmiotów na słońcu. Powstała w ten sposób energia cieplna może w wybiórczy sposób niszczyć struktury (np. mieszki włosowe) zawierające docelowy chromofor. Opisywane zjawisko nosi nazwę fototermolizy.

Niezwykle istotne znaczenie dla depilacji laserowej ma cykliczny przebieg wzrostu włosów. Na pełen cykl składają się trzy fazy - faza aktywnego wzrostu tzw. anagen, faza regresji tzw. catagen i faza spoczynkowa zwana telogenem. W anagenie trwającym od 2-6 lat dokonuje się wzrost włosa na długość. Pod koniec tej fazy aktywność komórek odpowiedzialnych za wzrost włosa ulega zmniejszeniu i zaczyna się trwający od 2 do 4 tygodni katagen, w trakcie którego zachodzi inwolucja komórek rozrodczych włosa. W trwającym od 3 do 4 miesięcy telogenie stary włos ulega wypadnięciu, pojawiają się natomiast nowe komórki rozrodcze dające początek nowemu włosowi. Włos ten następnie wchodzi ponownie w fazę anagenu.

Promieniowanie laserowe powoduje trwałe uszkodzenie tylko włosów znajdujących się fazie aktywnego wzrostu (anagen). Ostatecznym wynikiem działania lasera jest częściowe lub całkowite zaburzenie wzrostu takich włosów, co powoduje, że nie odrastają one wcale lub odrastają znacznie cieńsze i jaśniejsze. Włosy znajdujące się w innych fazach cyklu (telogenie lub catagenie) nie ulegają uszkodzeniu i odrastają w późniejszym czasie. Z tego powodu dla uzyskania znaczącego efektu konieczne jest kilkukrotne powtórzenie zabiegu depilacji laserowej w 4-6 tygodniowych odstępach czasu, tak by w trakcie kolejnych sesji zniszczyć te włosy, które początkowo znajdowały się w fazie regresji lub spoczynku.

W chwili obecnej do depilacji wykorzystywane są dwa rodzaje systemów laserowych: takie, dla których docelowym barwnikiem jest występująca we włosach melanina będąca naturalnym pigmentem ludzkiego ciała oraz takie, dla których docelowym barwnikiem są pigmenty zawarte w specjalnym preparacie, którym pokrywa się na początku depilowane miejsca.

Lasery oddziałujące na melaninę - do tej grupy należą lasery rubinowe, aleksandrytowe i lasery typu flashlamp. Wszystkie one wytwarzają wiązkę światła o długości pochłanianej wybiórczo przez naturalny pigment ludzkiego ciała - melaninę. Lasery te są najskuteczniejsze u osób z jasną karnacją i ciemnymi włosami. U osób z ciemniejszą karnacją może dojść również do uszkodzenia mealniny w skórze i związanych z tym efektów ubocznych (oparzenie, przebarwienie lub odbarwienie skóry). Główną wadą systemów laserowych z tej grupy jest ich mała skuteczność w odniesieniu do bardzo jasnych włosów oraz występowanie wspomnianych efektów ubocznych u osób z ciemną skórą.

Lasery oddziałujące na sztuczne barwniki - do grupy tej należą lasery typu Nd:YAG. Wymagają one pokrycia depilowanych miejsc specjalnymi kremami zwierającymi drobinki węgla, które po przeniknięciu do mieszków włosowych pochłaniają wiązkę laserową. Z uwagi na niezależny od melaniny mechanizm działania, lasery te można stosować do depilacji bardzo jasnych włosów oraz u osób o ciemnej karnacji.

Depilację laserową wykorzystuje się najczęściej do eliminacji niepotrzebnego owłosienia z takich okolic jak: górna warga i okolice ust, plecy, klatka piersiowa, brzuch ramiona, przedramiona, pachwiny (linia bikini), uda oraz podudzia. Sam zabieg w zależności od obszaru skóry, z którego mają być usunięte włosy trwa od kilkunastu minut do 2-3 godzin i w większości przypadków nie wymaga znieczulenia. Najczęściej wymieniane zalety depilacji laserowej to: trwałość rezultatów u niektórych osób, odrastanie włosów znacznie rzadszych, jaśniejszych i cieńszych niż pierwotne w przypadkach w których nie uzyskano trwałych wyników depilacji, użyteczność przy depilacji dużych obszarów ciała (np. plecy lub nogi), stosunkowo małe ryzyko powikłań, szybki powrót do normalnej aktywności życiowej po zabiegu bez okresu rekonwalescencji. Najczęściej wymieniane wady to: mała skuteczność w stosunku do jasnych włosów, wysokie koszty depilacji, bolesność zabiegów u niektórych osób, możliwość wystąpienia powikłań zwłaszcza u osób z ciemną skórą, brak długoterminowych, wiarygodnych danych na temat skuteczności i bezpieczeństwa tego typu zabiegów.

Należy podkreślić, że jakkolwiek depilacja laserowa uznawana jest powszechnie za procedurę nieinwazyjną, to jednak jest ona zabiegiem medycznym i w związku z tym powinna być wykonywana w odpowiednich warunkach, przez wykwalifikowany personel, pod nadzorem lekarza mimo, że w Polsce nie ma takiego wymogu prawnego, i że w wielu miejscach depilacja laserowa traktowana jest jako zabieg kosmetyczny. Proszę wziąć pod uwagę, że spełnienie tego kryterium nawet jeśli prowadzi w efekcie do podniesienia kosztów zabiegu działa z wielu względów na korzyść pacjenta. Dla przeprowadzenia każdej procedury medycznej istotne znaczenie ma uwzględnieni takich czynników jak:

 

• wywiad lekarski: ma szczególne znaczenie dla uniknięcia potencjalnych reakcji alergicznych oraz ustalenia czy ogólny stan zdrowia i przebyte lub obecne choroby nie będą kolidowały z wykonaniem zabiegu.
• określenie alternatywnych sposobów postępowania: jednym z celów konsultacji lekarskiej jest indywidualne podejście do problemu pacjenta oraz zapoznanie go z różnymi możliwościami jego rozwiązania, w tym również z możliwością odstąpienia od zabiegu, jako najlepszym możliwym rozwiązaniem w niektórych przypadkach. Dotyczy to zwłaszcza zabiegów natury estetycznej.
• uzyskanie świadomej zgody pacjenta: zaznajomienie pacjenta z możliwym ryzykiem związanym z proponowanym zabiegiem jest niezbędnym składnikiem każdej konsultacji. Określenie nieinwazyjny w odniesieniu do jakiegoś zabiegu nie jest równoznaczne z tym, że jest on również wolny od możliwości wystąpienia powikłań. Konsultacja lekarska jest znakomitą okazją wyjaśnienia wszelkich wątpliwości i przedyskutowania wszystkich za i przeciw.
• odpowiednie warunki sanitarne: wykonywanie procedur medycznych wymaga odpowiedniego otoczenia - wyposażenia w jałowe narzędzia oraz sprzęt i leki jakie mogą się okazać niezbędne w niektórych przypadkach.
• plan awaryjny: w bardzo rzadkich przypadkach nieinwazyjne procedury mogą doprowadzić do niekorzystnych konsekwencji wymagających interwencji lekarskiej. Lepiej jest jeśli lekarz jest wówczas na miejscu.
• wizyty kontrolne: opieka lekarska nie kończy się na wykonaniu zabiegu, wizyty kontrolne są istotną częścią relacji lekarz-pacjent i w wielu przypadkach mają bardzo duże znaczenie dla uzyskania optymalnego wyniku leczenia.

Skuteczność depilacji laserowej

Dyskusja na temat skuteczności depilacji laserowej przypomina dzielenie włosa na czworo. Za motto tego rozdziału mogą posłużyć słowa greckiego filozofa Ebulidesa z Miletu, żyjącego na przełomie V i V wieku przed nasza erą: "Kto straci jeden włos nie staje się jeszcze łysym, drugi włos utracony też nie stanowi łysiny; kiedyż zaczyna się łysina?"

W 1998 roku FDA (Food and Drug Administration - organ zajmujący się w USA legalizacją sprzętu medycznego i leków) zezwoliła niektórym producentom laserów do depilacji na posługiwanie się terminem "trwałe zmniejszenie gęstości włosów" (permanent hair reduction), podkreślając jednocześnie, że termin ten nie jest jednoznaczny z "trwałą depilacją" (permanent hair removal). Mimo to wielu producentów i wiele ośrodków zajmujących się usuwaniem zbędnego owłosienia za pomocą systemów laserowych posługuje się w celach marketingowych właśnie tym ostatnim określeniem sugerującym permanentne usunięcie wszystkich włosów z okolicy poddanej depilacji. Należy wiedzieć, że w świetle istniejących w chwili obecnej dowodów jest to nadużycie. Ścisła definicja FDA dotycząca trwałego zmniejszenia gęstości włosów brzmi:
"poprzez trwałe zmniejszenie gęstości włosów rozumie się długotrwałe, stabilne, zmniejszenie ilości odrastających włosów po zakończeniu cyklu leczenia (depilacji laserowej). Zmniejszenie to musi być stabilne w okresie czasu dłuższym niż naturalny cykl wzrostu włosów, którego długość waha się w granicach 4-12 miesięcy w zależności od okolicy ciała. Termin trwałe zmniejszenie gęstości włosów nie oznacza trwałego usunięcia wszystkich włosów z okolicy poddanej depilacji"

Zdając sobie sprawę, że dla większości potencjalnych pacjentów zarówno w Stanach Zjednoczonych jak i w Polsce, praktyczne wnioski płynące z powyższego rozróżnienia mogą być niejasne, przytaczam poniżej wyniki dwu znanych mi badań dotyczących skuteczności depilacji laserowej, opublikowanych w recenzowanych periodykach medycznych:

1. Dierickx CC, Grossman MC, Farinelli WA, Anderson RR. Permanent hair removal by normal-mode ruby laser. Archives of Dermatology. 1998 Jul;134(7):837-42.

Wnioski:

1. U 69 procent pacjentów nie stwierdzono trwałego zmniejszenia gęstości włosów.
2. U pozostałych 31 procent pacjentów stwierdzono zmniejszenie gęstości włosów o 40-60% w okresie 2 lat po depilacji laserowej.
3. U nikogo nie zaobserwowano trwałego usunięcia wszystkich zbędnych włosów w poddanej leczeniu okolicy.
4. Chana JS, Grobbelaar AO. The Long-Term results of Ruby Laser Depilation in a Consecutive 346 Patients. Plastic and Reconstructive Surgery. 110:254,2002.

Wnioski:

1. W badaniu brało udział 346 pacjentów u których wykonano depilację w 402 miejscach.
2. Licząc średnio wyniki u wszystkich pacjentów uzyskano 55% (od 0 do 100%) zmniejszenie gęstości włosów w rok po zakończeniu ostatniej 4 sesji depilacji.
3. Średni okres utrzymywania się całkowitej depilacji wynosił 2 miesiące.
4. Skuteczność depilacji nie była zależna od okolicy ciała za wyjątkiem zarostu na twarzy u mężczyzn, który był szczególnie oporny na leczenie. Najlepsze wyniki uzyskiwano u pacjentów z ciemnymi włosami.
5. 75% zmniejszenie gęstości włosów zaobserwowano u 22% pacjentów, 90% zmniejszenie gęstości włosów nastąpiło tylko u 2.2% pacjentów.
6. Całkowite usunięcie wszystkich włosów utrzymujące się przez rok po zakończeniu leczenia zaobserwowano jedynie u 0.7% pacjentów (2 osoby).

Generalnie jako zdroworozsądkowe wnioski końcowe dotyczące skuteczności depilacji laserowej można przyjąć następujące stwierdzenia:

• nigdy nie można przewidzieć skuteczności leczenia w konkretnym przypadku, jakkolwiek osoby z ciemnymi włosami i jasną karnacją mogą spodziewać się lepszych wyników.
• uzyskanie całkowitej i trwałej depilacji jest niezwykle mało prawdopodobne w związku z tym nie należy tego oczekiwać
• za najbardziej prawdopodobny ostateczny wynik depilacji laserowej należy przyjąć pozbycie się zbędnego owłosienia na okres 2 miesięcy, po upływie których co najmniej połowa włosów ponownie odrośnie.

Bezpieczeństwo depilacji laserowej

Mimo, że jak już wcześniej wspominano depilacja laserowa jest metodą nieinwazyjną nie jest ona pozbawiona ryzyka wystąpienia powikłań. Do najczęstszych należą: zapalenie mieszków włosowych (ok. 35% pacjentów), powierzchowne oparzenia naskórka oraz przebarwienia lub odbarwienia skóry (ok. 9% pacjentów) . Do rzadszych reakcje alergiczne oraz zakażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze skóry.

Ryzyko wystąpienia efektów ubocznych związanych z uszkodzeniem innych niż włosy struktur zawierających melaninę (oparzenia, przebarwienia i odbarwienia skóry) zależy w największym stopniu od takich czynników jak:

• naturalna karnacja (im ciemniejsza tym większe ryzyko),
• lokalizacja depilowanych miejsc (najbardziej narażone na wystąpienie powikłań są odsłonięte okolice takie jak nogi i ręce najmniej narażone są zasłonięte zazwyczaj przed słońcem okolice takie jak pachy i pachwiny),
• ekspozycja depilowanych miejsc na słońce w okresie przed i po zabiegu (opalanie skóry depilowanych okolic zarówno w okresie poprzedzającym zabieg jak i bezpośrednio po nim zwiększa znacznie ryzyko powikłań).

Średni czas trwania odczynu zapalnego oraz przebarwień po depilacji laserowej wynosi około 2 miesięcy , natomiast odbarwienia utrzymują się zazwyczaj znacznie dłużej. Należy podkreślić, że jakkolwiek trwałe zmiany barwnikowe w skórze czy powstawanie blizn po depilacji laserowej należą do wyjątkowych rzadkości, to jednak wymienione efekty uboczne mogą być znacznie mniej trywialne niż się powszechnie sądzi, zwłaszcza jeśli nie będą odpowiednio leczone.

W prawie wszystkich badaniach poświęconych powikłaniom po depilacji laserowej podkreśla się, że największe znaczenie dla zmniejszenia ryzyka wystąpienia skutków ubocznych ma właściwa kwalifikacja pacjentów do zabiegów, doświadczenie osób wykonujących zabiegi, warunki w jakich się one odbywają oraz właściwa opieka po zabiegu.